Nutrition and the Endocrine System: A Biological and Clinical Approach

Η εξασφάλιση τροφής αποτελεί για κάθε ζωικό ή φυτικό οργανισμό απαραίτητη προϋπόθεση επιβίωσης. Όλα τα έμβια όντα εξελίχθηκαν με δύο βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα: την αποτελεσματική αναζήτηση τροφής και την επαρκή αναπαραγωγική ικανότητα, ώστε το είδος να μεταφερθεί στην επόμενη γενιά.

Ο Ρόλος του Ενδοκρινικού Συστήματος στη Διατροφή

Στα τελευταία εκατομμύρια χρόνια της εξέλιξής του, ο άνθρωπος απέκτησε ένα σημαντικό σύμμαχο στη διαδικασία επαρκούς και ασφαλούς διατροφής: το εξελιγμένο ενδοκρινικό σύστημα. Είναι πλέον γνωστό ότι η συνολική διατροφική συμπεριφορά μας ρυθμίζεται από ένα πολύπλοκο δίκτυο ορμονών και νευρομεταβιβαστών, με πολλαπλές επιδράσεις και αλληλεπιδράσεις, των οποίων η βιολογική σκοπιμότητα δεν έχει ακόμη πλήρως διευκρινιστεί.

Μέσω των ορμονικών επιδράσεων αισθανόμαστε την ανάγκη για πρόσληψη τροφής (πείνα) και, ταυτόχρονα, οι ορμόνες καθορίζουν πότε πρέπει να σταματήσουμε (κορεσμός), ώστε να μην προκληθεί υπερφόρτωση του γαστρεντερικού συστήματος. Οι ορμόνες ρυθμίζουν την επιλογή του είδους της τροφής, την αποτελεσματική της αφομοίωση και τον καταμερισμό της στα οργανικά συστήματα και τα κύτταρα. Καθορίζουν επίσης το πώς, πού και πόση τροφή θα αποταμιευθεί για μελλοντική χρήση σε περιόδους στέρησης, αλλά και πόση ενέργεια θα καταναλώσουμε (θερμογένεση), πάντα ανάλογα με το είδος, τη συχνότητα και την ποσότητα της προσλαμβανόμενης τροφής.

Επιπλέον, οι ορμονικοί αισθητήρες των ενεργειακών αποθεμάτων μας καθορίζουν το πότε θα “ωριμάσουμε” γενετικά, ώστε να μπούμε στη διαδικασία της αναπαραγωγής. Η στενή σχέση της πρόσληψης τροφής με τα συστήματα ηδονής και αμοιβής του κεντρικού νευρικού συστήματος καθιστά το φαγητό αναπόσπαστο μέρος της ευχάριστης ή δυσάρεστης καθημερινότητας.

Σημασία και Προβλήματα του Ενδοκρινικού Συστήματος

Η μεγάλη σημασία του ενδοκρινικού συστήματος καθίσταται απόλυτα κατανοητή στις περιπτώσεις δυσλειτουργίας ακόμη και ενός μόνο κόμβου του πολύπλοκου δικτύου που ελέγχει τη διατροφή μας, όπως για παράδειγμα σε μια μετάλλαξη στην παραγωγή ή στον υποδοχέα μιας ορμόνης. Οι επιπτώσεις στο σωματικό φαινότυπο, αλλά και στο αναπαραγωγικό σύστημα ή στις ανώτερες λειτουργίες, μπορεί να είναι τραγικές.

Η Αμφίδρομη Σχέση Διατροφής και Ορμονών

Η σχέση μεταξύ ορμονών και διατροφής είναι αμφίδρομη. Οι ορμόνες είναι χημικά μόρια που για να συντεθούν απαιτούν την πρόσληψη πρώτων υλών από το περιβάλλον. Είναι γνωστές οι επιπτώσεις των στερητικών καταστάσεων στο ενδοκρινικό σύστημα. Παράλληλα, δεν πρέπει να παραλείπεται η επίδραση της μόλυνσης του περιβάλλοντος στις ενδοκρινικές λειτουργίες, καθώς οι ορμονικοί διαταράκτες εισέρχονται στον οργανισμό μας μέσω της διατροφής.

Κλινικές Διαστάσεις και Εκπαιδευτικές Ελλείψεις

Πέρα από τη φυσιολογική σχέση τροφής και ορμονών, σήμερα υπάρχουν πολλές ενδοκρινικές και μεταβολικές νόσοι, των οποίων οι επιδράσεις στη νοσηρότητα και στη θνησιμότητα του πληθυσμού είναι σημαντικές. Μέσω μακροχρόνιας τροποποίησης της διατροφικής συμπεριφοράς είναι δυνατόν να προληφθεί η εμφάνιση μεταβολικής νόσου, να θεραπευτεί μια μεταβολική διαταραχή ή να μειωθούν οι δυσμενείς επιδράσεις της στη γενική υγεία.

To σύντομο αυτό άρθρο καταδεικνύει την ουσιαστική σχέση της διατροφής με το ενδοκρινικό σύστημα και την ανάγκη για εις βάθος γνώση των μεθόδων αποτελεσματικής αντιμετώπισης ακόμη και φαινομενικά ασήμαντων μεταβολικών διαταραχών.

Δυστυχώς, η πανεπιστημιακή εκπαίδευση και η εκπαίδευση κατά την ειδικότητα δεν παρέχουν πολλές γνώσεις στον τομέα της επιστήμης της διατροφής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η διατροφική θεραπευτική προσέγγιση των ενδοκρινικών και μεταβολικών νόσων να μην είναι η καλύτερη δυνατή, ακόμη και από τον καθ’ ύλην αρμόδιο, τον Ενδοκρινολόγο.