Psychotic syndromes and obesity: a two-way relationship

Έχει διαπιστωθεί σημαντική συσχέτιση μεταξύ παχυσαρκίας και ψύχωσης, συμπεριλαμβανομένης της σχιζοφρένειας και της σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής.

Τα βασικά ευρήματα περιλαμβάνουν:

• Αυξημένος κίνδυνος: Η παχυσαρκία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο διαταραχών του φάσματος της ψύχωσης. Για παράδειγμα, ο λόγος πιθανοτήτων (OR) για σχιζοφρένεια σε ασθενείς με παχυσαρκία είναι 1,75 και για σχιζοσυναισθηματική διαταραχή 2,88.
• Επίδραση της ηλικίας: Ο κίνδυνος διαταραχών του φάσματος της ψύχωσης σε ασθενείς με παχυσαρκία είναι πιο συχνός στις νεότερες ηλικιακές ομάδες (20-29 ετών) OR 1,88 για τη σχιζοφρένεια και 3,39 για τη σχιζοσυναισθηματική διαταραχή).
• Χρονική συσχέτιση: Σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, οι διαταραχές του φάσματος της ψύχωσης συχνά διαγιγνώσκονταν πριν από την παχυσαρκία, ιδιαίτερα σε νεότερους ασθενείς. Αυτό υποδηλώνει ότι η ψύχωση μπορεί να προηγηθεί της παχυσαρκίας, ενδεχομένως λόγω παραγόντων όπως οι μεταβολικές παρενέργειες των αντιψυχωσικών φαρμάκων ή οι αλλαγές στον τρόπο ζωής που σχετίζονται με την ψύχωση.
• Διαφορές φύλου: Οι άνδρες με παχυσαρκία έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο διαταραχών του φάσματος ψύχωσης σε νεότερες ηλικιακές ομάδες, ενώ οι γυναίκες έδειξαν αυξημένο κίνδυνο σε μεγαλύτερες ηλικίες. Αυτή η μετατόπιση μπορεί να επηρεάζεται από ορμονικές αλλαγές και άλλους βιολογικούς παράγοντες.
• Πιθανοί μηχανισμοί: Η σχέση μεταξύ παχυσαρκίας και ψύχωσης μπορεί να περιλαμβάνει κοινές βιολογικές  οδούς, όπως η χρόνια υποκλινική φλεγμονή και η διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, καθώς και η επίδραση των ψυχοτρόπων φαρμάκων, τα οποία είναι γνωστό ότι συμβάλλουν στην αύξηση του σωματικού βάρους.

Συνοπτικά, η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο διαταραχών του φάσματος της ψύχωσης, με διακριτά πρότυπα την ηλικία και το φύλο. Ο αμφίδρομος χαρακτήρας αυτής της σχέσης υπογραμμίζει την ανάγκη για ολοκληρωμένη φροντίδα που θα αντιμετωπίζει τόσο τη σωματική όσο και τη ψυχική υγεία στα προσβεβλημένα αάτομα.

Αντιψυχωσικά φάρμακα και παχυσαρκία

Η αύξηση βάρους που προκαλείται από τα αντιψυχωσικά (ΑΒΑΨ) αποτελεί σημαντικό πρόβλημα στην  ψυχιατρική πρακτική, ιδιαίτερα μεταξύ ασθενών με σοβαρές ψυχικές ασθένειες, οδηγώντας και σε αυξημένη θνησιμότητα.

Επιπολασμός μεταβολικού συνδρόμου σε ψυχιατρικούς ασθενείς

Η έρευνα δείχνει έναν αυξανόμενο επιπολασμό του μεταβολικού συνδρόμου μεταξύ των ψυχιατρικών ασθενών, που επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες όπως το φύλο, η οικογενειακή κατάσταση και τα κοινωνικά δίκτυα. Οι ασθενείς με πρώιμη έναρξη ψυχωσικών συμπτωμάτων που διατηρούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής έχουν χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης μεταβολικού συνδρόμου.

Η ΑΒΑΨ είναι πολύ συχνή σε ασθενείς με σχιζοφρένεια, με ποσοστά παχυσαρκίας περίπου 25,5%. Τα αντιψυχωσικά δεύτερης γενιάς όπως η ολανζαπίνη και η κλοζαπίνη σχετίζονται σχεδόν πάντα με αύξηση του σωματικού βάρους.

Η ΑΒΑΞ επιφέρει  αύξηση της  θνησιμότητας 5 έως 15 ετών μεταξύ των ατόμων με ψυχικές ασθένειες. Οι ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία που συνδέονται με την ΑΒΑΨ περιλαμβάνουν διαβήτη, καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια.

Ανεπιθύμητες ενέργειες των ψυχοτρόπων φαρμάκων στο μεταβολισμό.

Αντικαταθλιπτικά

Τα αντικαταθλιπτικά συνδέονται με διάφορες μεταβολικές ανεπιθύμητες ενέργειες, ιδιαίτερα αύξηση βάρους και γαστρεντερικά προβλήματα. Έχουν βέβαια σχεδιαστεί για να αυξήσουν τη διαθεσιμότητα των νευροδιαβιβαστών, αλλά συχνά μεταβάλλουν την όρεξη, οδηγώντας σε αύξηση βάρους.

Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (π.χ. αμιτριπτυλίνη) παρουσιάζουν αύξηση βάρους στο 10-19% των ασθενών και δυσκοιλιότητα στο 10-12%.

Τα SSRIs (π.χ., φλουοξετίνη, σερτραλίνη) εμφανίζουν γαστρεντερικές διαταραχές στο 16,9-22,9% των ασθενών και καρδιακές διαταραχές στο 12%.

Το 13,3% των ασθενών που λαμβάνουν τρικυκλικά αντιλαταθλιπτικά αναφέρουν σημαντικές μεταβολικές επιπτώσεις μετά από 5 μηνη θεραπεία.

Αντιεπιληπτικά

Τα αντιεπιληπτικά, όπως το βαλπροϊκό οξύ και η φωσφενυτοΐνη, σχετίζονται με αύξηση βάρους και διαταραχές της όρεξης. Το βαλπροϊκό οξύ οδηγεί σε αύξηση βάρους 23,4% και 12,89% σε δυσκοιλιότητα. Η φωσφενυτοΐνη συνδέεται σε ποσοστό 79% με μεταβολή του ΔΜΣ και 56% με αύξηση της κοιλιακής παχυσαρκίας. Οι ασθενείς με διαβήτη και υπέρταση θα πρέπει να αποφεύγουν τη φοσφαινυτοΐνη.

Αντιψυχωσικά

Τα αντιψυχωσικά φάρμακα συχνά προκαλούν αύξηση βάρους, διαβήτη και επιδείνωση του λιπιδικού προφίλ. Η κλοζαπίνη και η ολανζαπίνη παρουσιάζουν αύξηση βάρους στο 13,8% των ασθενών και κίνδυνο διαβήτη 2 στο 10-25%. Το 19,3% των ασθενών εμφανίζουν μεταβολές των λιπιδίων. Σημαντικές μεταβολικές παρενέργειεςέχουν αναφερθεί στο 34% των ασθενών που λαμβάνουν κλοζαπίνη.

 

Σημασία της παρακολούθησης των μεταβολικών επιπτώσεων των ψυχοφαρμάκων

Η συνεχής παρακολούθηση των μεταβολικών αλλαγών σε ασθενείς που υποβάλλονται σε ψυχοφαρμακολογική θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της φροντίδας των. Οι μεταβολικές επιπτώσεις ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία και μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές.

Η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην επέκταση των γνώσεων μας σχετικά με τις μεταβολικές επιδράσεις των ψυχοτρόπων φαρμάκων. Υπάρχει ανάγκη για προληπτικές στρατηγικές και προσαρμοσμένες θεραπείες για το μετριασμό των κινδύνων.

 

Διαταραχές Ψυχικής Υγείας και Μεταβολισμός

Οι διαταραχές ψυχικής υγείας συνδέονται στενά με μεταβολικές αλλαγές, επηρεάζοντας τη σωματική υγεία και τον τρόπο ζωής. Η κατάθλιψη και οι διαταραχές της διάθεσης συσχετίζονται με το μεταβολικό σύνδρομο και τον αυξημένο κίνδυνο διαβήτη. Η σχιζοφρένεια σχετίζεται με υπέρταση και καρδιαγγειακούς κινδύνους. Οι διαταραχές διατροφικής συμπεριφοράς μπορούν να διαταράξουν την επεξεργασία θρεπτικών ουσιών, οδηγώντας σε παχυσαρκία και μεταβολικά προβλήματα.

 

Σημασία της παρακολούθησης της μεταβολικής υγείας

Υπάρχει ανάγκη προσεκτικής παρακολούθησης της μεταβολικής υγείας σε ασθενείς που υποβάλλονται σε ψυχοφαρμακολογική θεραπεία. Οι ασθενείς που λαμβάνουν ψυχοτρόπα φάρμακα, ιδιαίτερα τα παιδιά και οι έφηβοι, απαιτούν στενή παρακολούθηση για μεταβολικές αλλαγές. Οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής δραστηριότητας και των υγιεινών διατροφικών πρακτικών, είναι απαραίτητες για τον μετριασμό των μεταβολικών συνεπειών. Οι τακτικοί έλεγχοι υγείας και οι εξατομικευμένες παρεμβάσεις μπορούν να βελτιώσουν τη συνολική ποιότητα ζωής σε ευάλωτους πληθυσμούς.

Φαρμακευτική θεραπεία ΑΒΑΨ

Οι ανταγωνιστές των υποδοχέων οπιοειδών του ΚΝΣ (ΑΚΥΟ) όπως η ναλτρεξόνη και η σαμιδορφάνη διερευνώνται ως θεραπείες της ΑΒΑΨ.

Μια μετα-ανάλυση αποκάλυψε σημαντικά ευρήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα της σαμιδορφάνης στη μείωση της αύξησης βάρους. Η σαμιδορφάνη σε συνδυασμό με ολανζαπίνη οδήγησε σε μέση διαφορά μεταβολής βάρους −1,18 kg (95% CI: −1,67 έως −0,68). Παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές μειώσεις στονΔΜΣ (-0,65 kg/m²) και στην περιφέρεια μέσης (-1,5 cm). Οι στατιστικές μειώσεις κινδύνου για αύξηση του σωματικού βάρους κατά 7% και 10% ήταν -12,4% και -10,8%, αντίστοιχα.

Η ναλτρεξόνη δεν έδειξε σημαντική αλλαγή βάρους σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο.

Συμπέρασμα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των ΑΚΥΟ

Οι ΑΚΥΟ δείχνουν μέτρια αποτελεσματικότητα στη μείωση της ΑΒΑΨ, αλλά τα στοιχεία είναι περιορισμένα και απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση. Τα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της σαμιδορφάνης είναι μέτρια, με μικρό μέγεθος επίδρασης να παρατηρείται σε αναλύσεις υποομάδων. Μελέτες ναλτρεξόνης έδωσαν μικτά αποτελέσματα και δεν υπάρχουν δεδομένα για την αλοξόνη και τη ναλμεφένη. Τα τρέχοντα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη για πιο ολοκληρωμένη έρευνα σχετικά με τους ΑΚΥΟ στη διαχείριση της ΑΒΑΨ.

Σε συστηματική ανασκόπηση αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότητα των εγκεκριμένων φαρμάκων απώλειας βάρους στην αντιμετώπιση της αύξησης βάρους και της παχυσαρκίας που προκαλείται από αντιψυχωσικά φάρμακα σε άτομα με σχιζοφρένεια και ψύχωση.

Έντεκα μελέτες πληρούσαν τα κριτήρια ένταξης. Η λιραγλουτίδη αναδείχθηκε ως το πιο αποτελεσματικό φάρμακο, παρουσιάζοντας σημαντικές βελτιώσεις στο βάρος, τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ), την περιφέρεια της μέσης και διάφορους καρδιομεταβολικούς δείκτες. Τα στοιχεία για τη ναλτρεξόνη-βουπροπιόνη ήταν μικτά, με ένα RCT να μην δείχνει σημαντική απώλεια βάρους, σε αντίθεση με τα δεδομένα παρατήρησης που υποδηλώνουν κάποια αποτελεσματικότητα. Περιορισμένα δεδομένα ήταν διαθέσιμα για άλλα φάρμακα όπως η σεμαγλουτίδη και η σεμελανοτίδη, ενώ δεν εντοπίστηκαν μελέτες για την ορλιστάτη.

Η ανασκόπηση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η λιραγλουτίδη είναι η πιο αποτελεσματική  για τη θεραπεία της ΑΒΑΨ και της παχυσαρκίας στη σχιζοφρένεια και την ψύχωση, υποστηρίζοντας την ένταξή της στην κλινική πράξη. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη για επικαιροποιημένες ψυχιατρικές κατευθυντήριες γραμμές που θα αντικατοπτρίζουν την αποτελεσματικότητα των εγκεκριμένων φαρμάκων. Να τονίσουμε πάντως ότι, υπάρχει υποψία αύξησης του αυτοκτονικού ιδεασμού σε θεραπευόμενους με GLP-1 ανάλογα, χωρίς προηγούμενο ιστορικό ψυχιατρικής νόσου