Strategies for Reducing the Stigma of Obesity

Το κοινωνικό στίγμα που συνδέεται με την παχυσαρκία αφορά τις διαδεδομένες κοινωνικές προκαταλήψεις και τις διακρίσεις εις βάρος ατόμων με αυξημένο σωματικό βάρος, οι οποίες συνήθως βασίζονται σε στερεότυπα που αποδίδουν το βάρος σε αρνητικά προσωπικά χαρακτηριστικά, όπως η τεμπελιά και η έλλειψη πειθαρχίας.

Αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται σε πολλούς τομείς, όπως το εργασιακό περιβάλλον, την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, με αποτέλεσμα να προκύπτουν ζητήματα όπως χαμηλότερη ποιότητα φροντίδας, ψυχολογική πίεση, μικρότερο εισόδημα και περιορισμένες ευκαιρίες. Για την αντιμετώπιση του στίγματος, συστήνεται η εκπαίδευση, η χρήση γλώσσας που προάγει τον σεβασμό στους ανθρώπους και πολιτικές που αμφισβητούν την προκατάληψη βάρους στην υγεία, τα μέσα και τη δημόσια ζωή, όπως αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).

Ορισμός του Στίγματος Βάρους

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Παχυσαρκίας (WOF), «στίγμα βάρους» χαρακτηρίζεται κάθε πράξη διάκρισης και ιδεολογία που στοχεύει άτομα εξαιτίας του βάρους και του μεγέθους τους, προερχόμενη από προκατάληψη. Η προκατάληψη αυτή αναφέρεται σε αρνητικές αντιλήψεις για την παχυσαρκία.

Έμφυλη και Ηλικιακή Επίδραση

Τα στερεότυπα βάρους είναι εντονότερα στις γυναίκες, οι οποίες συχνά αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες διακρίσεις, χαμηλότερη αυτοεκτίμηση, μειωμένες ευκαιρίες απασχόλησης και κοινωνικής αποδοχής, καθώς και συσχέτιση αυξημένου βάρους με χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική θέση. Τα παιδιά με παχυσαρκία, ανεξαρτήτως φύλου, υιοθετούν αρνητικά στερεότυπα, ενώ τα αγόρια φαίνεται να βιώνουν συχνότερα στιγματισμό στον αθλητισμό.

Μορφές Στίγματος

• Στερεότυπα και προκαταλήψεις: Τα άτομα συχνά κρίνονται με βάση την υπόθεση ότι το βάρος τους οφείλεται μόνο σε προσωπικές επιλογές και όχι σε πολύπλοκους βιολογικούς, γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
• Διακρίσεις: Υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα αντιμετωπίζουν αποκλεισμούς σε εργασία, εκπαίδευση και υγειονομική φροντίδα.
• Περιβαλλοντικά εμπόδια: Πολλοί δημόσιοι και ιδιωτικοί χώροι, από καθίσματα αεροπορικών έως ιατρικές εγκαταστάσεις, δεν έχουν σχεδιαστεί για μεγαλύτερα σώματα.

Συνέπειες του Στίγματος Βάρους

• Ψυχολογική επιβάρυνση: Το στίγμα οδηγεί σε άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση και χειρότερη ποιότητα ζωής.
• Εμπόδια στην περίθαλψη: Η ύπαρξη προκατάληψης στο σύστημα υγείας συχνά εμποδίζει την κατάλληλη φροντίδα, επιδεινώνοντας την υγεία και την ευεξία των ατόμων.
• Αυτοστιγματισμός και απομόνωση: Η εμπειρία στιγματισμού ενισχύει το αίσθημα μοναξιάς και μειώνει την αυτοεκτίμηση.
• Κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις: Λιγότερες ευκαιρίες σε εκπαίδευση και εργασία, χαμηλότερο μέσο εισόδημα.
• Επιδείνωση υγείας: Το στίγμα προάγει μη υγιεινές διατροφικές συμπεριφορές και συνολικά χειρότερη υγεία.

Προτάσεις Μείωσης του Στίγματος Βάρους

• Εκπαίδευση και ενημέρωση: Η ενημέρωση του κοινού και των επαγγελματιών υγείας για την πολυπλοκότητα της παχυσαρκίας και τις βλαβερές συνέπειες της προκατάληψης είναι κρίσιμη.
• Γλώσσα που προάγει την αξιοπρέπεια: Η φράση «άτομο με παχυσαρκία» είναι προτιμητέα έναντι του «παχύσαρκο άτομο».
• Πολιτική και συνηγορία: Η θέσπιση πολιτικών που μειώνουν τις διακρίσεις και αμφισβητούν το στιγματιστικό περιεχόμενο είναι απαραίτητη.
• Ουδέτερη προσέγγιση βάρους: Παρεμβάσεις όπως το Health at Every Size (HAES) δίνουν έμφαση στην υγεία ανεξάρτητα από το βάρος.

Καλές Πρακτικές στην Επικοινωνία για την Παχυσαρκία

• Χρήση μη στιγματιστικής γλώσσας και εικόνων που δεν διαιωνίζουν στερεότυπα.
• Αποφυγή υπεραπλουστευμένων μηνυμάτων π.χ. «τρώτε λιγότερο και κινείστε περισσότερο».
• Εστίαση στη συνολική υγεία και ευεξία, όχι απλώς στο βάρος.
• Αποφυγή φράσεων όπως «η επιβάρυνση της παχυσαρκίας» ή «ο πόλεμος κατά της παχυσαρκίας».
• Προώθηση της ποικιλομορφίας του σώματος, μέσα από γλώσσα και εικόνες χωρίς αποκλεισμούς.

Οι παραπάνω στρατηγικές προάγουν δίκαιη και χωρίς διακρίσεις προσέγγιση στην υγεία.

Η Επιστημονική Γλώσσα και η Επίδρασή της

Η χρήση της επιστημονικής γλώσσας σε συνέδρια, δημοσιεύσεις και εκπαιδευτικά κείμενα διαμορφώνει τον τρόπο που η κοινωνία αντιλαμβάνεται την παχυσαρκία, επηρεάζοντας τις κοινωνικές στάσεις και τις επαγγελματικές πρακτικές.

• Ακρίβεια και πολυπλοκότητα: Η λεπτομερής γλώσσα βοηθά στην ανάδειξη των πολλαπλών παραγόντων που σχετίζονται με την παχυσαρκία.
• Αποφυγή στιγματιστικών όρων: Όροι όπως «νοσογόνος παχυσαρκία» ή «υπερβολικό λίπος» καλό είναι να αποφεύγονται.
• Επαναπροσδιορισμός ορισμών: Οι ορισμοί που βασίζονται αποκλειστικά στο ΔΜΣ μπορεί να ενισχύσουν το στίγμα· καλύτερα να επικεντρώνονται στις συγκεκριμένες βλάβες υγείας που σχετίζονται με την αυξημένη λιπαρότητα.
• Επιρροή στη δημόσια σφαίρα: Η επιστημονική γνώση διαμορφώνει τόσο τις εκστρατείες δημόσιας υγείας όσο και τη νομοθεσία.

Σε πρόσφατες 33 δημοσιεύσεις, προτείνεται η χρήση όρων όπως «βάρος» ή «ανθυγιεινό βάρος» αντί των λέξεων «παχύσαρκος» ή «λίπος».

Μια Πρόταση για Επιστημονική Κατηγοριοποίηση

Προτείνεται η παρακάτω κλίμακα για την κατηγοριοποίηση ατόμων με αυξημένο σωματικό βάρος:

• Υπέρβαρος 0: ΔΜΣ 18,5–24,9 κλ/μ2
• Υπέρβαρος 1: ΔΜΣ 25,0–29,9 κλ/μ2
• Υπέρβαρος 2: ΔΜΣ 30,0–34,9 κλ/μ2
• Υπέρβαρος 3: ΔΜΣ 35,0–40,0 κλ/μ2
• Υπέρβαρος 4: ΔΜΣ >40,0 κλ/μ2

Προστίθεται επίσης ένας επιπλέον δείκτης (Μ0–Μ5), που αφορά μεταβολικές αποκλίσεις όπως η περίμετρος μέσης, τα επίπεδα γλυκόζης, τα τριγλυκερίδια, η HDL και η υπέρταση. Για παράδειγμα, ένα άτομο με ΔΜΣ 33, υπέρταση και αυξημένη περίμετρο μέσης χαρακτηρίζεται ως Υ2Μ2.

Η αναφορά στο γράμμα L δηλώνει την παρουσία ή απουσία μεταβολικής ηπατικής νόσου. Έτσι, η συνολική κατηγορία θα είναι π.χ. Υ2Μ2L.

Η παραπάνω πρόταση αποτελεί μια πρώτη προσέγγιση. Είναι αναγκαία η κατάθεση πρόσθετων προτάσεων από συναδέλφους του χώρου, ώστε να διαμορφωθεί μια μη στιγματιστική αλλά και επιστημονικά ακριβής ταξινόμηση των ατόμων με αυξημένο βάρος.