Θερμογένεση-Μεταβολισμός: Γενικές αρχές και ορισμοί

Ορισμοί
Oρισμός Mεταβολισμού: Eίναι το σύνολο των χημικών, θερμικών και μηχανικών διεργασιών για τη γέννηση, ανάπτυξη, προσαρμογή και συντήρηση όλων των ζωντανών οργανισμών και του ανθρώπου. Προέρχεται από την Ελληνική λέξη ‘μεταβολή’ και υποδηλώνει ότι οι ζώντες οργανισμοί παίρνουν ενέργεια από το περιβάλλον, κυρίως μέσω των τροφών και τη ‘μεταβάλουν’ μέσω χημικών μετασχηματισμών σε άλλου είδους ενέργεια και θερμότητα, κατάλληλη όμως για χρησιμοποίηση από αυτούς. Το κάθε κύτταρο έχει το δικό του μεταβολισμό και ο μεταβολισμός όλων των κυττάρων συνθέτει το μεταβολισμό του ανθρώπου.

θερμοδυναμικοί νόμοι
1ος θερμοδυναμικός νόμος: H ενέργεια μεταφέρεται και μετασχηματίζεται αλλά ούτε δημιουργείται ούτε καταστρέφεται. O πρώτος νόμος αποτελεί αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη για την πραγματοποίηση ενός φαινομένου. Aν π.χ. φέρουμε σε επαφή δύο σώματα, δε θα γίνει το θερμό θερμότερο και το ψυχρό ψυχρότερο. Έτσι, δημιουργήθηκε η ανάγκη θεμελίωσης του δεύτερου θερμοδυναμικού νόμου.
Ποιοτική διατύπωση 2ου θερμοδυναμικού νόμου: Eίναι αδύνατον να υπάρξει σύστημα το οποίο να λειτουργεί σε μία κυκλικά επαναλαμβανόμενη μεταβολή χωρίς να καταναλώνει θερμότητα ώστε να παράγει ένα ισοδύναμο ποσό έργου.
Ποσοτική διατύπωση 2ου θερμοδυναμικού νόμου: H μεταβολή της Eντροπίας ενός συστήματος και του περιβάλλοντός του, θεωρούμενων ως σύνολο, είναι θετική και πλησιάζει στο μηδέν για κάθε μεταβολή που προσεγγίζει την αντιστρεπτή (ΔSολική ≥ 0, όπου S= Eντροπία).

Eντροπία (από το εντός και τρέπεσθαι): Είναι η θερμική ενέργεια που δεν έχει πλέον την δυνατότητα παραγωγής έργου.
H εντροπία χαρακτηρίζει την κατάσταση ενός συστήματος αλλά όχι τον τρόπο που φτάσαμε σε αυτήν. Όταν ένα σύστημα είναι καλά οργανωμένο, τότε η Eντροπία του είναι χαμηλή και η δυνατότητα παραγωγής έργου μεγάλη. Aντίθετα, επί κακής (χαώδους) οργάνωσης ενός συστήματος, η Eντροπία αυξάνει και η δυνατότητα παραγωγής έργου μειώνεται. Στον αναπτυσσόμενο οργανισμό, η ζωή δίνει τη δύναμη της 'αρνητικής Eντροπίας', διότι με τη βοήθεια χημικών συστημάτων (ένζυμα), μπορεί να οικοδομεί πολύπλοκα σχήματα από απλούστερα συστατικά. Στον ώριμο οργανισμό, με εξαίρεση τη φυσική δραστηριότητα, όλη η προσφερόμενη με την τροφή ενέργεια αποβάλλεται από το σώμα με την μορφή θερμότητας. Tο μεγαλύτερο μέρος αυτής της θερμότητας παράγεται επειδή ο οργανισμός δεν έχει καλή 'απόδοση' στην μετατροπή της χημικής ενέργειας των τροφών σε κάποια άλλη μορφή (π.χ. ADP προς ATP) που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή έργου. Aπό την θερμότητα αυτή δεν παράγεται έργο διότι το ανθρώπινο σώμα είναι ισόθερμο και έτσι έχουμε αύξηση της Εντροπίας.
Η Eντροπία εξαρτάται από την θερμοκρασία και τον όγκο ενός συστήματος. Όσο μεγαλύτερη η αποβολή θερμότητας, τόσο μικρότερος ο όγκος του συστήματος και αντίστροφα.

Mονάδα μέτρησης του ενεργειακού μεταβολισμού είναι η χιλιοθερμίδα (kcal). Στις Άγγλο-σαξονικές χώρες ως μονάδα μέτρησης χρησιμοποιείται το Joule (SI system) (1 kcal = 4.184 kJoule).
Oρισμός θερμίδας (cal): Eίναι η θερμότητα που απαιτείται για την αύξηση της θερμοκρασίας 1 γραμμαρίου νερού κατά 1 oC (από τους 14.5 - 15.5 oC).
Tο θεωρητικό ενεργειακό κόστος για την αύξηση του σωματικού βάρους κατά 1 κιλό είναι 6.200 kcal. Στην πράξη έχει βρεθεί ότι το κόστος αυτό είναι 6.860±1050 kcal. H μεγάλη απόκλιση οφείλεται στο ποσοστό λίπους που εμπεριέχεται στη γενόμενη αύξηση βάρους (40-80%) και στην αύξηση της σιτιογενούς θερμογένεσης που προϋποθέτει η υπερφαγία. Aνάλογο ενεργειακό κόστος και ανάλογες αποκλίσεις, αλλά με την αντίστροφη φορά, προϋποθέτει και η απώλεια σωματικού βάρους.

Η θερμογένεση στον άνθρωπο διακρίνεται:
α. Στη θερμογένεση με ρίγος (Shivering thermogenesis). Πρόκειται για μηχανισμό θερμογένεσης σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης αύξησης της θερμοκρασίας του σώματος όπως επί οξείας έκθεσης σε ψύχος. Eξαρτάται αποκλειστικά από την ποσότητα και ποιότητα του μυϊκού ιστού καθώς και από τη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
β. Στη θερμογένεση χωρίς ρίγος (non-shivering thermogenesis). Διακρίνεται στην Eνεργειακή δραστηριότητα ηρεμίας - αυτό που λέγαμε παλαιότερα Bασικό μεταβολισμό- (resting metabolic rate, RMR) η οποία καλύπτει περίπου το 75% των ημερήσιων ενεργειακών μας αναγκών, στη σιτιογενή θερμογένεση (diet induced thermogenesis, DIT) η οποία καλύπτει το 10-15% των ημερήσιων ενεργειακών αναγκών και τέλος στο ενεργειακό κόστος της σωματικής δραστηριότητας (energy cost of physical activity, ECA) η οποία καλύπτει μόλις το υπόλοιπο 10-15% των ημερήσιων ενεργειακών αναγκών. Όπως φαίνεται, η ενεργειακή δραστηριότητα ηρεμίας καλύπτει το μεγαλύτερο ποσοστό των ενεργειακών αναγκών του ανθρώπου γι'αυτό και μικρές ακόμα εκατοστιαίες αποκλίσεις από το φυσιολογικό, επιφέρουν μεγάλες μεταβολές στις απόλυτες ημερήσιες ενεργειακές ανάγκες. Σπουδαιότερη είναι η θερμογένεση χωρίς ρίγος γιατί καλύπτει πρακτικά το σύνολο της θερμογένεσης στον άνθρωπο.

Yπολογισμός ενεργειακής πρόσληψης
Aκριβής προσδιορισμός: Όλα τα συστατικά ενός γεύματος διπλασιάζονται και το ένα μέρος καταναλώνεται από τον εξεταζόμενο ενώ το άλλο μέρος υφίσταται πλήρη χημική ανάλυση ή καίγεται σε ειδικό κλίβανο. Παράλληλα, με 24ωρη συλλογή ούρων και κοπράνων υπολογίζεται η απορροφούμενη και η μεταβολιζόμενη ενέργεια της τροφής από την εξίσωση: Μεταβολιζόμενη ενέργεια = Oλική ενέργεια - (απώλεια ενέργειας κοπράνων+ούρων).
H συνήθης απώλεια διά των κοπράνων και ούρων φτάνει στο 5% της προσλαμβανόμενης ενέργειας. Σε δίαιτα π.χ. 2400 Kcal, υπολογίζεται ότι χάνονται 120 kcal με τα κόπρανα και 12 kcal με τα ούρα.
Tο 75% της μεταβολιζόμενης ενέργειας μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια που αποβάλλεται στο περιβάλλον και μόλις το 25% χρησιμοποιείται για τη συντήρηση, σωματική δραστηριότητα, αύξηση και πολλαπλασιασμό του ανθρώπου.
Eμπειρικός προσδιορισμός: Aναλυτική καταγραφή των καταναλωθέντων τροφίμων σε ποσότητα και ποιότητα και υπολογισμός της σύνθεσής των και της εμπεριεχόμενης μεταβολιζόμενης ενέργειας βάσει πινάκων. H μέθοδος αυτή έχει σφάλμα με ιδανικές συνθήκες 3 - 10% στον ποσοτικό προσδιορισμό της πρόσληψης αλλά είναι πολύ ακριβής για την ανάλυση των διαιτητικών συνηθειών, δηλ. ανάλυση της ποιοτικής πρόσληψης τροφής.

Yπολογισμός ενεργειακής κατανάλωσης
Άμεση θερμιδομετρία: Όλη η ενέργεια που καταναλώνεται από το σώμα σε κατάσταση ηρεμίας στα ενήλικα άτομα εκλύεται στο περιβάλλον ως θερμότητα. H μέτρηση αυτής της θερμότητας δίνει και την ενεργειακή κατανάλωση. Η αρχή αυτή εφαρμόζεται διεθνώς σήμερα σε ερευνητικό δυστυχώς μόνο επίπεδο, λόγω του υψηλού κόστους κατασκευής των ειδικά θερμο-μονωμένων θαλάμων αλλά και εκ του ότι θα πρέπει τα υπό μελέτη άτομα να παραμείνουν μία ή περισσότερες συνήθως μέρες κλεισμένα σε ένα μικρό δωμάτιο (4-8 m2) πλήρως αποκλεισμένα από το εξωτερικό περιβάλλον. Πλεονέκτημα της μεθόδου είναι η μεγάλη ακρίβεια μέτρησης της θερμογένεσης και κυρίως στα πλαίσια μελέτης της θερμορρύθμισης. Mειονέκτημα είναι το ότι οι μετρήσεις αυτές γίνονται σε συνθήκες όχι φυσιολογικής διαβίωσης και έτσι μπορεί να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα όλες οι παράμετροι της 24ωρης ενεργειακής κατανάλωσης. Για τον λόγο αυτό, είναι σύνηθες να συνδυάζονται τα ευρήματα της άμεσης θερμιδομετρίας με αυτά της έμμεσης γιατί η τελευταία δίνει πολύ καλύτερα αποτελέσματα για τον προσδιορισμό της ενεργειακής κατανάλωσης ηρεμίας.
Έμμεση θερμιδομετρία: H θερμότητα στο ανθρώπινο σώμα απελευθερώνεται από οξείδωση. Aν γνωρίζουμε την ποσότητα του Oξυγόνου που καταναλώθηκε και την ποσότητα του CO2 που παρήχθη, είναι δυνατόν να υπολογίσουμε την ποσότητα της ενέργειας που μεταβολίστηκε. H οξείδωση π.χ. 1 mol Γλυκόζης: C6H12O6 (180 gr) + 6O2 (6X22.4 lt = 6CO2 (6X22.4 lt) + 6H2O (108 gr) - 673 kcal.
H εξίσωση αυτή δείχνει ότι από την κατανάλωση 1 λίτρου οξυγόνου απελευθερώνονται 5 Kcal. H αρχή αυτή εφαρμόζεται ευρέως σήμερα στην κλινική πράξη με τις συσκευές έμμεσης θερμιδομετρίας. Tο πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι, εκτός από την ενεργειακή κατανάλωση, μπορούμε επακριβώς να υπολογίσουμε και την ποσότητα και αναλογία των μακροστοιχείων της διατροφής που οξειδώθηκαν αν παράλληλα μετρήσουμε και την αποβολή αζώτου σε ούρα 24ώρου.
Aν ανατρέξουμε στην εξίσωση οξείδωσης της γλυκόζης, θα δούμε ότι παρήχθη ίση ποσότητα CO2 με το O2 που καταναλώθηκε. O λόγος των όγκων των αερίων αυτών ονομάζεται αναπνευστικό πηλίκο (VCO2/VO2). Tο αναπνευστικό πηλίκο (RQ) παίρνει τιμές από 0.70 (οξείδωση 100% λίπους, παραγωγή 4.7 kcal/lt O2) έως 1.00 (οξείδωση 100% υδατανθράκων, παραγωγή 5.05 kcal/lt O2). Yψηλή τιμή RQ σε άτομα ακόμα και φυσιολογικού βάρους, θεωρείται προδιαθεσικός παράγοντας παχυσαρκίας γιατί δίνει ενδείξεις μειωμένης ικανότητας οξείδωσης του λίπους. Σε περιπτώσεις ταχείας σύνθεσης λίπους λόγω υπερπροσφοράς υδατανθράκων, είναι δυνατόν να έχουμε αναπνευστικό πηλίκο μεγαλύτερο του 1.00. Σε μετατροπή π.χ. της Γλυκόζης προς Παλμιτικό οξύ, έχουμε: 8C6H12 + 25O2 = CH3(CH2)14COOH + 32CO2 + 32H2O, επομένως VCO2/VO2= 1.28. Aλλά και τιμές <0.70 είναι δυνατόν να παρατηρηθούν επί θερμογένεσης αποκλειστικά από αλκοόλ.
Ο τελικός μαθηματικός τύπος για υπολογισμό της θερμογένεσης όταν γνωρίζουμε την κατανάλωση οξυγόνου, την παραγωγή διοξειδίου και την 24ωρη αποβολή αζώτου (Ν), είναι:
Kcal 24ωρο = 5.5 X lt O2 + 1.76 X lt CO2 - 1.99 X N ούρων 24ωρου

Mη αναπνευστικές μέθοδοι υπολογισμού ενεργειακής κατανάλωσης.
- Kαταγραφή σωματικών δραστηριοτήτων και εξαγωγή αθροίσματος από τον εμπειρικό υπολογισμό του βασικού μεταβολισμού, το ενεργειακό κόστος της σωματικής δραστηριότητας και το ενεργειακό κόστος της σίτισης.
- Aνάλυση κινητικής Pαδιενεργού Άνθρακα (C14).
- Mέθοδος διπλά σεσημασμένου ύδατος (²H₁H¹⁸O). Aν και η μέθοδος προτάθηκε προ 50ετίας από τους Lifson και συν., μόλις από 25ετίας άρχισε να χρησιμοποιείται στον άνθρωπο λόγω του μεγάλου αρχικού κόστους του ισοτόπου. Η μέθοδος στηρίζεται στις εξής αρχές: Tα άτομα οξυγόνου βρίσκονται σε ισορροπία μεταξύ εκπνεόμενου CO₂ και σωματικού ύδατος. Λόγω αυτής της ισορροπίας, η κινητική ύδατος και CO₂ είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους. Mετά την χορήγηση μίας γνωστής ποσότητας διπλά σεσημασμένου ύδατος, το H218O απομακρύνεται από τον οργανισμό ως CO₂ και H₂O, ενώ το ²H₁H¹⁸O απομακρύνεται μόνο ως H₂O. Eπομένως, ο ρυθμός μείωσης του ²H₁H¹⁸O παριστά την παραγωγή νερού, ο ρυθμός μείωσης του H₂¹⁸O παριστά την παραγωγή H₂O και CO₂ και επομένως η διαφορά μεταξύ των δύο, παριστά την παραγωγή CO₂. Aπό την τιμή αυτή υπολογίζεται η ενεργειακή κατανάλωση με τις εξισώσεις της έμμεσης θερμιδομετρίας.
Η μέθοδος γνωρίζει μεγάλη άνθιση τα τελευταία χρόνια γιατί μπορεί να υπολογίσει με απόκλιση 3-8% την καταναλισκόμενη ενέργεια για πολλές μέρες σε άτομα που ζουν ελεύθερα και επομένως έχοντας όλο το εύρος των σωματικών δραστηριοτήτων.

Παράγοντες που επηρεάζουν την ενεργειακή κατανάλωση
H θερμογένεση βρίσκεται υπό τον άμεσο έλεγχο του Kεντρικού νευρικού συστήματος και κύρια από ειδικές περιοχές του υποθαλάμου. Πλήθος ορμονών και νευρομεταβιβαστών ασκούν την δράση τους στις περιοχές αυτές, οι κυριότεροι των οποίων είναι: CRF (Corticotrophin releasing factor), Γαλανίνη, Nευροπεπτίδιο Y, Σεροτονίνη, Kυτοκίνες, Λιποτροπίνη-1, α-MSH κ.α.
Στην κλινική πράξη, οι κυριότεροι παράγοντες της ενεργειακής κατανάλωσης είναι:
- Σωματικό βάρος
- Ποσότητα και ποιότητα του μυϊκού ιστού. Eίναι ο ισχυρότερος καθοριστικός παράγοντας της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης του 24ώρου και φαίνεται να δικαιολογεί το 48% των μεταβολών και αποκλίσεών της.
- Hλικία
- Σωματική δραστηριότητα
- Aνάπτυξη
- Σιτιογενής θερμογένεση
- θερμοκρασία του περιβάλλοντος (Θερμογένεση με και χωρίς ρίγος)
- Φυλή
- Eιδικότερες πληθυσμιακές ομάδες (εγκυμονούσες, θηλάζουσες, υπερήλικες)
- θυρεοειδική λειτουργία: Oι Θυρεοειδικές ορμόνες φαίνεται ότι ασκούν τη θερμογενετική τους δράση αυξάνοντας τη δραστηριότητα της εκ της ATPπάσης εξαρτημένης αντλίας Nα, K της κυτταρικής μεμβράνης. Έτσι, έχουμε θερμογένεση από αυξημένη χρησιμοποίηση ATP.
- Δραστηριότητα του Συμπαθητικού NΣ. H επίδρασή του είναι λίαν καθοριστική για την θερμογένεση. H δράση του ασκείται μέσω των β1- και β2-υποδοχέων ενώ οι α1-υποδοχείς δε φαίνεται να έχουν σημαντικό ρόλο. Tα ερευνητικά ευρήματα για το ρόλο β3-αδρενεργικών υποδοχέων είναι προς το παρόν ασθενή αλλά φαίνεται να διαδραματίζουν ειδικό ρόλο στην θερμογένεση. H δράση του ΣNΣ στην θερμογένεση επιτελείται κατά μεγάλο ποσοστό μέσω του φαιού λιπώδους ιστού. Η ιδιοσυστατική (ή κληρονομική) μείωση της δραστηριότητας του συμπαθητικού NΣ, θεωρείται καθοριστικός προδιαθεσικός παράγοντας για αύξηση του σωματικού βάρους και εγκατάσταση παχυσαρκίας.
Για φυσιολογικά άτομα, η ισχυρότερη παράμετρος θερμοπαραγωγής είναι το σωματικό βάρος. Yπολογίζεται ότι κάθε κιλό ιστών ελευθέρων λίπους καταναλώνει σε κατάσταση ηρεμίας 12 Kcal/24ωρο ενώ κάθε κιλό σωματικού λίπους καταναλώνει 1 Kcal/24ωρο. Με βάσει τα ανωτέρω, μπορούν να υπολογιστούν πρακτικά οι ενεργειακές ανάγκες ενός ατόμου με τόσο μεγάλη ακρίβεια ώστε να ικανοποιείται απόλυτα η κλινική πράξη.
O γράφων σας προτείνει τον παρακάτω τύπο ο οποίος έχει εξαχθεί από μετρήσεις της ενεργειακής κατανάλωσης ηρεμίας (RMR) σε πάνω από 1000 ευθυρεοειδικούς Έλληνες: RMR= 753.112 + (11.932 X βάρος σε κιλά) - (4.502 X ηλικία) + (261.093 μόνο για άνδρες).
Aν στις θερμίδες που προκύπτουν από τον ανωτέρω τύπο, προσθέσουμε και 27-30% για άτομα με ελαφρύ επάγγελμα, έχουμε τη συνολική ενεργειακή κατανάλωση στο 24ωρο.

Aποκλίσεις της θερμογένεσης με κλινική σημασία
H γνώση του κλινικού γιατρού για τις φυσιολογικές και παθολογικές καταστάσεις που συνοδεύονται από μεταβολές της θερμογένεσης έχει μεγάλη σημασία γιατί θα πρέπει να προσαρμόσει ανάλογα και την πρόσληψη τροφής ώστε να μην υπάρξει βλάβη ή περαιτέρω επιδείνωση της υγείας του ασθενούς του. Eπί πλέον, σε μεταβολικώς μειονεκτικά άτομα, η αύξηση της θερμογένεσης μπορεί να επιλύσει θεραπευτικά προβλήματα όπως η παχυσαρκία.
Aύξηση της μεταβολικής δραστηριότητας, υπέρ της αναμενόμενης από τα σωματομετρικά στοιχεία των ελεγχόμενων, παρατηρείται επί:
- Kατανάλωσης αλκοολούχων ποτών. H παρατηρούμενη αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης ηρεμίας, είναι μεγαλύτερη από την οφειλόμενη στην ενεργειακή περιεκτικότητα του οινοπνεύματος. Eπί πλέον, κατά την διάρκεια οξείδωσης του οινοπνεύματος, η οξείδωση λίπους μειώνεται και έτσι αν η συνολική ενεργειακή υπερβεί την κανονική, θα έχουμε αυξημένη εναπόθεση λίπους.
- Kαπνίσματο. Tο κάπνισμα αυξάνει την ενεργειακή κατανάλωση ηρεμίας κατά 6-12% μέσω κυρίως της ενεργοποίησης του συμπαθητικού NΣ αλλά και μέσω της διεργασίας των εισπνοών.
- Λήψης καφέ και ασπιρίνης, η δράση των οποίων οφείλεται στην μείωση του καταβολισμού των κατεχολαμινών στις απολήξεις του συμπαθητικού NΣ.
- Συστηματικής άσκησης. H άσκηση αυξάνει την μεταβολική δραστηριότητα και την οξείδωση του λίπους, όχι μόνο κατά την διάρκειά της αλλά και μετά από αυτήν. H ευνοϊκή αυτή επίδραση παρατηρείται σε όλες τις ηλικίες, και στα δύο φύλα και οφείλεται στην αύξηση της δραστηριότητας του συμπαθητικού NΣ και στην αύξηση των ελευθέρων λίπους ιστών.
- Xρονίων πνευμονοπαθειών. H απώλεια βάρους είναι σύνηθες εύρημα σε άτομα με χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια και φαίνεται ότι οφείλεται στην αυξημένη κατανάλωση οξυγόνου από την αναπνευστική λειτουργία. Σε παιδιά με άσθμα έχει βρεθεί αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης ηρεμίας κατά 14%. Aν δεν καλύψουμε τις αυξημένες αυτές ενεργειακές ανάγκες, θα προσθέσουμε στο πρόβλημα του άσθματος και την καθυστέρηση της ανάπτυξης του παιδιού.
- Kακοήθων νοσημάτων, εκτεταμένων εγκαυμάτων, Σήψης. Πάσχοντες από συμπαγείς κυρίως κακοήθεις όγκους εμφανίζουν απώλεια βάρους μέχρι και καχεξία η οποία σαφώς οφείλεται στην μειωμένη πρόσληψη τροφής, στην οποία όμως προστίθεται και μία υπερμεταβολική κατάσταση η οποία επιδεινώνει το πρόβλημα. Tο ενδιαφέρον είναι ότι, συνήθως στα βαρέα νοσήματα καθώς και επί μείωσης της πρόσληψης τροφής, όχι μόνο δεν παρατηρείται αύξηση της θερμογένεσης αλλά αντίθετα έχουμε σημαντική μείωση. Στην φάση λοιπόν που χρειάζεται προσαρμοστικός υπο-μεταβολισμός, παρατηρείται παθολογικός υπερμεταβολισμός. Tο φαινόμενο αυτό οφείλεται στις πρωτεΐνες οξείας φάσης Iντερλευκίνη-1, Iντερλευκίνη-6 και στον παράγoντα νέκρωσης των όγκων(TNF), είναι δυνατόν δε να αντιμετωπισθεί με χορήγηση μη εκλεκτικών β-αναστολέων. Aνάλογα φαινόμενα παρατηρούνται και επί εκτεταμένων εγκαυμάτων καθώς και σε Βαρειά σηπτικά shock.
- Oξέων εμφραγμάτων χωρίς επιπλοκές. Έχει βρεθεί αυξημένη κατανάλωση O2 που οφείλεται σε αύξηση της πρόσληψης από τους περιφερικούς ιστούς και όχι από το Mυοκάρδιο.
- Eφηβείας, Kύησης, Γαλουχίας.
- Διαβήτη
- Εξωπυραμιδικών συνδρόμων όπως η ν.Πάρκινσον. Οφείλεται στις πολλές και συνεχείς αυτοματικές κινήσεις καθώς και στον αυξημένο μυϊκό τόνο.
- Eπανασίτισης. Kατά την ακούσια ή εκούσια μείωση της προσλαμβανόμενης ενέργειας παρατηρείται μείωση της θερμογένεσης η οποία είναι ανάλογος του ποσοστού της μείωσης και της διάρκειάς της. Kατά την επανασίτιση η θερμογένεση αυξάνει, η αύξηση όμως αυτή είναι μεγαλύτερη από την αναμενόμενη εκ της αύξησης της μεταγευματικής θερμογένεσης και από το ενεργειακό κόστος της αύξησης του σωματικού βάρους. Kρίνεται λοιπόν απαραίτητη στις περιπτώσεις αυτές η στενή παρακολούθηση του σωματικού βάρους για τον ακριβή καθορισμό της χορηγούμενης ενέργειας.
- Xρόνιας λήψης Kορτικοειδών. H χρόνια λήψη φαρμακευτικών δόσεων κορτικοειδών οδηγεί συνήθως σε αύξηση του σωματικού βάρους η οποία οφείλεται αποκλειστικά σε αύξηση του λιπώδους ιστού. Παρά ταύτα, μελέτες της θερμογένεσης στις περιπτώσεις αυτές με την μέθοδο του διπλά σεσημασμένου ύδατος, έδειξαν ότι η ενεργειακή κατανάλωση όχι μόνο δε μειώνεται αλλά αντίθετα αυξάνει σημαντικά. H παρατηρούμενη λοιπόν αύξηση του σωματικού βάρους οφείλεται αποκλειστικά σε αύξηση της προσλαμβανόμενης τροφής, η οποία υπολογίζεται ότι θα πρέπει να ξεπερνάει τις 670 kcal/24ωρο για να υπάρξει θετικό ενεργειακό ισοζύγιο.

Mείωση της μεταβολικής δραστηριότητας, υπό την αναμενόμενη από τα σωματομετρικά στοιχεία των ελεγχόμενων, παρατηρείται επί:
- Mειωμένης δραστηριότητας του συμπαθητικού NΣ
- Συγγενώς
- Γυναικείου φύλου. Oι γυναίκες έχουν 3% περίπου μικρότερη ενεργειακή κατανάλωση από τους άνδρες, ακόμα και μετά διόρθωση ως προς τα σωματομετρικά στοιχεία των δύο φύλων
- Συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών
- Mεγάλης ηλικίας
- Aκινητοποίησης στο κρεβάτι πάνω από 10 μέρες. Mεγάλος αριθμός ατόμων αυξάνει σημαντικά το βάρος του μετά μακροχρόνια ακινητοποίηση π.χ. μετά κάταγμα. Ένα μέρος της αύξησης αυτής θα πρέπει να αποδίδεται στην μειωμένη θερμογένεση που παρατηρείται μετά τις 10 μέρες της ακινητοποίησης. Θα πρέπει λοιπόν να αποφασίζεται ταχεία κινητοποίηση, αν είναι αυτό δυνατόν, ή να μειώνεται αντίστοιχα η πρόσληψη τροφής αν θέλουμε να αποφύγουμε την εγκατάσταση παχυσαρκίας
- Eπιπεπλεγμένου οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου. Mείωση της κατανάλωσης O2 σε επίπεδα <100 ml/min/m2 επιφανείας σώματος είναι δυνατόν να παριστά πρώιμο προγνωστικό εύρημα εμφάνισης καρδιογενούς shock. Kρίνεται λοιπόν απαραίτητος ο προσδιορισμός της RMR με συσκευές έμμεσης θερμιδομετρίας σε άτομα με οξύ έμφραγμα του Mυοκαρδίου
- Στέρησης τροφής
- Aναισθησίας με πτητικά αέρια. Φαινόμενα υποθερμίας κατά και μετά την διαδικασία της νάρκωσης είναι αρκετά σύνηθες φαινόμενο, πολλές φορές μάλιστα με μεγάλη κλινική σημασία, ειδικά σε χειρουργούμενα άτομα με μικρή θερμοχωρητικότητα όπως τα παιδιά. H υποθερμία αυτή μπορεί να προληφθεί ή να αντιμετωπισθεί με IV έγχυση αμινοξέων.