Γενικές αρχές δίαιτας στο διαβήτη

Γενικές αρχές της δίαιτας στο διαβήτη
Η ιατρική θεραπευτική διατροφή (Medical nutrition therapy - ΜΝΤ) αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της αντιμετώπισης και εκπαίδευσης του διαβητικού ατόμου. Αυτό γίνεται πολύ πιο επιτακτικό αν λάβουμε υπόψιν μας ότι σχεδόν όλες οι επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι οι διαβητικοί ακολουθούν τις συστηνόμενες διαιτητικές οδηγίες σε ποσοστό μόλις 60%.
Αρχικά, είναι απαραίτητο να τηρούνται 3 πολύ βασικές διατροφικές προϋποθέσεις για την καλύτερη δυνατή ρύθμιση όλων των μεταβολικών διαταραχών:
  • ΠΟΣΟΤΗΤΑ τροφής συνολικά
  • ΠΟΙΟΤΗΤΑ τροφίμων
  • ΚΑΤΑΝΟΜΗ γευμάτων
Απόκλιση σε οποιαδήποτε από τις 3 παραπάνω διατροφικές παραμέτρους, θα οδηγήσει με βεβαιότητα σε αποτυχία της οποιασδήποτε θεραπευτικής προσέγγισης.
Η ιατρική θεραπευτική διατροφή για το διαβήτη περιλαμβάνει όλες εκείνες τις διαδικασίες και τα συστήματα με τα οποία η διατροφική φροντίδα παρέχεται στα διαβητικά άτομα. Οταν μάλιστα τη φροντίδα αυτή την αναλαμβάνουν εξειδικευμένα στο διαβήτη άτομα (γιατροί, διαιτολόγοι κτλ), τότε τα άμεσα αλλά και τα μακροχρόνια αποτελέσματα είναι πολύ σημαντικά. Σε μεγάλες μελέτες έχει δειχθεί ότι με την ανάλογη φροντίδα από έμπειρους λειτουργούς της υγείας, έχει επιτευχθεί μείωση της ΗΒΑ1c κατά 1% σε νεοδιαγνωσθέντα διαβήτη1, 2% σε νεοδιαγνωσθέντα διαβήτη2 και κατά 1% σε πάσχοντες από διαβήτη2 με μέση διάρκεια 4 χρόνια.
Η ΜΝΤ η οποία θα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα άτομα με διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, επιβάλεται να έχει τους εξής στόχους:
Α. Επίτευξη και διατήρηση της καλύτερης δυνατής μεταβολικής υγείας αναφορικά με:
  α1. Επίπεδα της γλυκόζης πλάσματος στα φυσιολογικά όρια ή όσο το δυνατόν πιο κοντά σαυτά ώστε να αποτρέψουμε ή να μειώσουμε την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών από το διαβήτη.
  α2. Λιπιδαιμικό προφίλ και επίπεδα LDL χοληστερόλης συμβατά με τη χρόνια αυτή μεταβολική νόσο ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες μακροαγγειοπάθειας
  α3. Επίπεδα αρτηριακής πίεσης που ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο αγγειακών νόσων.
Β. Πρόληψη και θεραπεία των χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη ή των καταστάσεων εκείνων που επιβαρύνουν τη νόσο. Θα πρέπει επομένως να γίνεται η ανάλογη τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς για αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, της δυσλιπιδαιμίας, της υπέρτασης, της διαβητικής νεφροπάθειας και των καρδιο-αγγεικών νόσων.
Γ. Βελτίωση της γενικής υγείας και επίτευξη ευεξίας μέσω υγιεινότερων διατροφικών επιλογών και αύξησης της σωματικής δραστηριότητος.
Δ. Η διατροφή να καλύπτει όλες τις ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία για το συγκεκριμένο άτομο, λαμβάνοντας πάντα υπόψιν τον τρόπο ζωής του, τις διαιτητικές του επιθυμίες και αποστροφές, καθώς και πολιτισμικούς και θρησκευτικούς παράγοντες. Ετσι και μόνο με τις διαδικασίες αυτές θα μπορέσουμε να επιτύχουμε μόνιμες αλλαγές.
Η ΜΝΤ η οποία θα πρέπει να εφαρμόζεται σε ειδικές κατηγορίες διαβητικών, πρέπει να έχει τους εξής επιπλέον στόχους:
1. Σε παιδιά και εφήβους με διαβήτη1 θα πρέπει η ΜΝΤ να καλύπτει τις επιπλέον ενεργειακές ανάγκες της ηλικίας των ώστε να περατωθεί ομαλά η ανάπτυξή τους. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνεται αρμονικός συνδυασμός διατροφής-ινσουλίνης-σωματικής δραστηριότητος για την αποφυγή υπο- ή υπερ-γλυχαιμικών επεισοδίων.
2. Σε παιδιά και εφήβους με διαβήτη2 η ΜΝΤ πρέπει να μειώνει το σωματικό βάρος και να τροποποιεί τις διαιτητικές επιλογές έτσι ώστε και σε συνδυασμό με την αύξηση της σωματικής δραστηριότητος να αποκατασταθεί στο φυσιολογικό η ινσουλινική ευαισθησία.
3. Σε έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν και να καλύπτονται οι επιπλέον ενεργειακές ανάγκες.
4. Σε άτομα της 3ης ηλικίας θα πρέπει να υπολογίζεται η ιδιαιτερότητα των ψυχοκοινωνικών τους αναγκών, η τυχόν συνυπάρχουσα νοσηρότητα, καθώς και οι μεταβολές των ενεργειακών αναγκών, της δυνατότητας μάσησης, της οσμής, της γεύσης κτλ.
5. Σε άτομα που θεραπεύονται με ινσουλίνη ή ινσουλινοεκκριτικά, πρέπει να γίνεται εκπαίδευση ώστε να μπορούν με αυτοεκτίμηση να τροποποιούν την πρόσληψη τροφής και τις δόσεις των φαρμάκων σε καταστάσεις που είναι δυνατόν να προκαλέσουν βαρειά υπογλυχαιμία ή υπεργλυχαιμία (άσκηση, οξεία νόσος, αλκοόλ κτλ)
Σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτου, θα πρέπει να προάγονται διαιτητικές επιλογές οι οποίες θα επιφέρουν έστω και μέτρια απώλεια βάρους ή τουλάχιστον θα αποτρέψουν την αύξησή του.