Θεραπεία οστεοπόρωσης-Treatment of osteoporosis

Οστεοπόρωση: Θεραπεία

Οι ουσιαστικοί λόγοι για την έναρξη θεραπείας της οστεοπόρωσης είναι:
  - Η πρόληψη καταγμάτων μέσω της αύξηση της αντοχής των οστών
  - Η μείωση της πιθανότητας πτώσεων και τραυματισμών
  - Η ανακούφιση των συμπτωμάτων από τα κατάγματα, καθώς και η πρόληψη παραμορφώσεων και ανικανότητας
  - Η βελτιστοποίηση της λειτουργικότητας και φυσικής κατάστασης
Οι ενδείξεις για έναρξη θεραπείας της οστεοπόρωσης είναι (National Osteoporosis Foundation, Clinician’s Guide to Prevention and Treatment of Osteoporosis, 2008 και AACE Guidelines, 2010)
  -  Ιστορικό κατάγματος ισχίου ή και σπονδυλικής στήλης
  - Τ-score με DEXA στη ΣΣ, στον αυχένα του μηριαίου ή το ολικό του ισχίου ≤-2.5
   - T-score μεταξύ -1.0 και -2.5 και υψηλός στατιστικός κίνδυνος κατάγματος στα 10 χρόνια, όπως αυτός προσδιορίζεται με το FRAX που έχει καθιερωθεί από τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας. Υψηλός θεωρείται ο 10-ετής κίνδυνος όταν για το ισχίο είναι ≥3% και ο κίνδυνος για κάταγμα μεγάλου οστού στα 10 χρόνια είναι ≥20%.
Στο FRAX tool μπορεί να έχει προσπέλαση και να τον χρησιμοποιήσει ο καθένας στη διεύθυνση: http://www.shef.ac.uk/FRAX/tool.jsp.
Ένα άλλο εργαλείο υπολογισμού του στατιστικού κινδύνου για κάταγμα που δίνει πολύ καλά και ανάλογα αποτελέσματα είναι αυτό του FORE στη διεύθυνση: http://riskcalculator.fore.org/. Με το εργαλείο αυτό μας δίνεται η δυνατότητα να εκτυπώσουμε τα αποτελέσματα μαζί με ένα πολύ ενδεικτικό διάγραμμα.
Τα εγκεκριμένα φάρμακα στις ΗΠΑ για τη θεραπεία αλλά και πρόληψη της οστεοπόρωσης φαίνονται στον πίνακα.
Άλλα φάρμακα που μπορούν και χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη είναι: strontium ranelate, clodronate, Etidronate, Pamindronate, tibolone και το πλήρες μόριο της παραθορμόνης-PTH(1-84).
Η αποτελεσματικότητα των φαρμάκων στην πρόληψη κατάγματος, όπως έχουν καταλήξει μετά ανάλυση πολλών μελετών, φαίνεται στον πίνακα.
Αυτό που ακόμα δεν έχει πλήρως διευκρινισθεί στη διεθνή βιβλιογραφία, είναι το αν η θεραπεία της οστεοπόρωσης στους άνδρες μειώνει τον κίνδυνο κατάγματος. Αν και πολλά φάρμακα έχουν δείξει αύξηση της οστικής πυκνότητας με DEXA, κανένα δεν έχει στοιχεία μείωσης του κινδύνου κατάγματος (Journal of Osteoporosis, Volume 2011, Article ID 259818). Για το λόγω αυτό, σήμερα τουλάχιστον, οι Αμερικάνικες οδηγίες συστήνουν θεραπεία οστεοπόρωσης στους άνδρες μόνο αν υπάρχει ιστορικό οστεοπορωτικού κατάγματος.
Μερικά πιο αναλυτικά στοιχεία για κάποια από τα φάρμακα κατά της οστεοπόρωσης παρατίθενται παρακάτω:

ΑΛΕΝΔΡΟΝΑΤΗ ΝΑΤΡΙΟΥΧΟΣ (FOSAMAX, ALEFOS, DIFONATE, OSASTON, DROFAZ κα)
Aντενδείξεις: Διαταραχές στην κινητικότητα του οισοφάγου (π.χ. αχαλασία, μεγαοισοφάγος, στένωση). Aδυναμία του ασθενή να παραμείνει σε όρθια ή καθιστική θέση. Yπασβεστιαιμία, νεφρική ανεπάρκεια, κύηση και γαλουχία. 
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Oισοφαγίτιδα, κοιλιακά άλγη, δυσπεψία, διάρροια, δυσκοιλιότητα, μυοσκελετικά άλγη, μετεωρισμός, κεφαλαλγία και σπάνια εξάνθημα ή ερύθημα, οισοφαγικό έλκος, διάταση κοιλίας. 
Aληλεπιδράσεις: Συμπληρώματα ασβεστίου, αντιόξινα και άλλα φάρμακα από του στόματος χορηγούμενα πιθανόν να επηρεάζουν την απορρόφησή του. Συνιστάται στους ασθενείς να περιμένουν τουλάχιστον μισή έως μια ώρα πριν λάβουν οποιοδήποτε άλλο φάρμακο.
Προσοχή στη χορήγηση: Πρέπει να χορηγείται με ιδιαίτερη προσοχή σε ασθενείς με δυσφαγία, γαστρίτιδα, δωδεκαδακτυλίτιδα, γαστροδωδεκαδακτυλικό έλκος. Σε έλλειψη βιταμίνης D και μέτριας υπασβεστιαιμίας να προηγείται πλήρης αποκατάστασή τους. Τα σκευάσματα εβδομαδιαίας χορήγησης (70mg) πρέπει να λαμβάνονται τουλάχιστον 30΄ προ του προγεύματος, όπως και πριν τη λήψη οιουδήποτε άλλου φαρμάκου με ένα ποτήρι νερό, χωρίς να μασάται το δισκίο ή να διαλύεται μέσα στο στόμα και οι ασθενείς πρέπει να βρίσκονται σε όρθια θέση και να μην ξαπλώνουν για 30΄ τουλάχιστον λεπτά μετά τη λήψη του.

ΡΙΣΕΔΡΟΝΑΤΗ ΝΑΤΡΙΟΥΧΟΣ (ACTONEL, 35mg και 75mg)
Ενδείξεις: Θεραπεία μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης για τη μείωση του κινδύνου σπονδυλικών καταγμάτων και εγκατεστημένης μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης για τη μείωση του κινδύνου καταγμάτων του ισχίου, πρόληψη οστεοπόρωσης σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο, για τη διατήρηση ή την αύξηση της οστικής μάζας σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που υποβάλλονται σε μακροχρόνια (περισσότερο από 3 μήνες), συστηματική θεραπεία με κορτικοστεροειδή, θεραπεία της οστεοπόρωσης σε άνδρες με αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων, Θεραπεία οστικής νόσου του Paget. 
Αντενδείξεις: Σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια, υπασβεστιαιμία, κύηση και γαλουχία. 
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Πεπτικές διαταραχές (ναυτία, κοιλιακά άλγη, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, οισοφαγίτιδα, έλκη και στένωση οισοφάγου, γαστροδωδεκαδακτυλίτιδα, γλωσσίτιδα), μυοσκελετικά άλγη, κεφαλαλγία, ίλιγγοι, οφθαλμικές διαταραχές, ελάττωση της στάθμης ασβεστίου, φωσφόρου, αντιδράσεις υπερευαισθησίας. 
Αλληλεπιδράσεις: Μείωση της απορρόφησής της με αντιόξινα, άλατα ασβεστίου και σιδήρου. Αυξημένος κίνδυνος υπασβεστιαιμίας αν χορηγηθεί μαζί με αμινογλυκοσίδη.
Προσοχή στη χορήγηση: Να διορθώνεται η τυχόν υπασβεστιαιμία ή άλλη διαταραχή του μεταβολισμού των οστών (λ.χ. δυσλειτουργία παραθυρεοειδών, υποβιταμίνωση D) πριν τη χορήγηση. Σε νεφρική ανεπάρκεια (να μη χορηγείται σε κάθαρση κρεατινίνης <30ml/min).
Τα δισκία να καταπίνονται ολόκληρα με ένα ποτήρι νερό, ο ασθενής πρέπει να βρίσκεται σε όρθια θέση και να μην ξαπλώσει για 30 λεπτά μετά τη λήψη τους. Να λαμβάνονται το πρωί 30 λεπτά πριν την πρώτη ημερήσια λήψη τροφής, υγρών (εκτός από νερό) ή άλλων φαρμάκων ή μεταξύ των γευμάτων τουλάχιστον 2 ώρες πριν και 2 ώρες μετά ή το βράδυ τουλάχιστον 2 ώρες μετά τη λήψη τροφής, υγρών (εκτός από νερό) ή άλλων φαρμάκων. 

ΙΒΑΝΔΡΟΝΙΚΟ ΟΞΥ ( BONVIVA )
Ενδείξεις: Οστεοπόρωση σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο σπονδυλικών καταγμάτων. 
Αντενδείξεις: Υπερευαισθησία στα διφωσφονικά ή στο προϊόν, σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια, κύηση, γαλουχία, παιδική ηλικία, υπασβεστιαιμία, προβλήματα οισοφάγου.
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Εμφάνιση ‘γριπώδους’ συνδρομής με πυρετό, ρίγος και μυοσκελετικά άλγη, πτώση της στάθμης του φωσφόρου, ενίοτε πεπτικές διαταραχές. 
Αλληλεπιδράσεις: Ασβέστιο, αντιόξινα, σίδηρο, σόδα, μαγνήσιο
Προσοχή στη χορήγηση: Τα δισκία λαμβάνονται μετά από ολονύκτια νηστεία (τουλάχιστον 6 ωρών) και πριν την πρώτη ημερήσια λήψη τροφής ή υγρών (εκτός από νερό) ή άλλων φαρμάκων, η οποία συνεχίζεται για τουλάχιστον 30 λεπτά μετά τη λήψη του δισκίου. Τα δισκία καταπίνονται ολόκληρα (δεν πρέπει να μασώνται ή να διαλύονται μέσα στο στόμα) με ένα γεμάτο ποτήρι νερό βρύσης ενώ ο ασθενής κάθεται ή στέκεται σε όρθια θέση και δεν πρέπει να ξαπλώσει για 60 λεπτά μετά τη λήψη τους. Παρακολούθηση νεφρικής λειτουργίας και στάθμης ασβεστίου, φωσφόρου και μαγνησίου. Να μη χορηγείται μαζί με αμινογλυκοσίδες (επίταση της υπασβεστιαιμίας). Να αποφεύγεται η χορήγηση πολλών υγρών λόγω κινδύνου καρδιακής ανεπάρκειας. Σε βαριά ηπατική ανεπάρκεια. 
Δοσολογία: 150 mg μία φορά το μήνα από το στόμα ή 3 mg ως ενδοφλέβια ένεση επί 15 - 30 δευτερόλεπτα, κάθε τρεις μήνες. Να λαμβάνεται συμπληρωματικώς ασβέστιο και βιταμίνη D.

Τα 3 παραπάνω φάρμακα ανήκουν στην κατηγορία των διφωσφονικών. Αυτά και μάλλον και  όλα τα άλλα φάρμακα της κατηγορίας, έχουν πρακτικά και τις ίδιες παρενέργειες σε άλλοτε άλλο βαθμό. Τελευταία, έχουν αναφερθεί και 3 σοβαρές παρενέργειες αυτών που είναι:
 • Η νέκρωση της γνάθου
 • Ο καρκίνος του οισοφάγου
 • Αυτόματο άτυπο κάταγμα του ισχίου
Αν και οι ανωτέρω παρενέργειες δεν είναι συχνές, πρέπει να γνωρίζει το ενδεχόμενο ο θεράπων γιατρός, ώστε να λαμβάνονται τα ανάλογα μέτρα σε επιρρεπή άτομα

ΤΕΡΙΠΑΡΑΤΙΔΗ (Forsteo, rhPTH (Recombinant Human Parathyroid Hormone 1-34)
Ενδείξεις: Εγκαταστημένη οστεοπόρωση σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες για τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης των σπονδυλικών κυρίως καταγμάτων και σε άντρες με αυξημένο κίνδυνο για κάταγμα. Επίσης οστεοπόρωση που σχετίζεται με παρατεταμένη και συστηματική θεραπεία με γλυκοκορτικοειδή σε γυναίκες και άντρες με αυξημένο κίνδυνο για κάταγμα.
Αντενδείξεις: Σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια, υπερπαραθυρεοειδισμός, ν.Paget, προϋπάρχουσα υπερασβεστιαιμία, νεφρολιθίαση, ορθοστατική υπόταση, προηγηθείσα ακτινοθεραπεία οστών για αποφυγή οστεοσαρκώματος, ανεξήγητη αύξηση της αλκαλικής φωσφατάσης, κύηση, γαλουχία, ασθενείς με κακοήθειες σκελετού ή οστικές μεταστάσεις, παιδιά και έφηβοι <18 ετών ή σε εφήβους με ανοικτές επιφύσεις, θεραπεία >2 χρόνια.
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Πόνοι στα άκρα 10% και το θώρακα 3%, ζάλη, έμετοι και ναυτία 4%, ρινίτις 10%, εξασθένηση 9%, κεφαλαλγία, πνευμονία 4%, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, υπόταση, αίσθημα παλμών, δύσπνοια, υπερουριχαιμία 3%, μυϊκές κράμπες, αναιμία, προβλήματα δοντιών 2%, εξάνθημα 5%, κατάθλιψη 4%, ανάπτυξη αντισωμάτων κατά του φαρμάκου στο 3% των θεραπευόμενων γυναικών. 
Αλληλεπιδράσεις: Το φάρμακο αυξάνει παροδικώς τη στάθμη του ασβεστίου (11% στις γυναίκες και 6% στους άνδρες) γιαυτό και χρειάζεται προσοχή σε άτομα που λαμβάνουν δακτυλίτιδα, σε νεφρολιθίαση, σε νεφρική ανεπάρκεια. Να μη χορηγείται πέραν των 24 μηνών (σε αρουραίους παρατηρήθηκε ανάπτυξη οστεοσαρκώματος σε μακροχρόνια χορήγηση). Η 24μηνη θεραπεία δεν πρέπει να επαναληφθεί στη διάρκεια ζωής του ασθενή. Οι ασθενείς πρέπει να λαμβάνουν συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D, εάν έχουν διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε αυτά. 
Δοσολογία: 20 mcg ημερησίως υποδορίως στους μηρούς ή στην κοιλιά. 

ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗ, ΑΝΑΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ [(rhPTH) PREOTACT]
Ενδείξεις: Θεραπεία μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης για τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης των σπονδυλικών καταγμάτων. 
Αντενδείξεις: Προϋπάρχουσα υπερασβεστιαιμία ή άλλη μεταβολική νόσος των οστών (υπερπαραθυρεοειδισμός, νόσος Paget), ανεξήγητη αύξηση του οστικού κλάσματος της αλκαλικής φωσφατάσης, προηγηθείσα ακτινοθεραπεία οστών, σοβαρή ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια, κύηση και γαλουχία. 
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Υπερασβεστιαιμία, υπερασβεστιουρία, κεφαλαλγία, ζάλη, αίσθημα παλμών, ναυτία, έμετοι, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, μυϊκές κράμπες, πόνοι στην οσφύ και τα άκρα, εξασθένηση, ερύθημα στη θέση της ένεσης, σπανιότερα αύξηση αλκαλικής φωσφατάσης, ουρικού οξέος, δυσγευσία, παροσμία, ανορεξία, γριποειδή συμπτώματα, αλλεργικές αντιδράσεις. 
Αλληλεπιδράσεις: Πιθανή τοξική δράση της δακτυλίτιδας αν εμφανιστεί υπερασβεστιαιμία. 
Προσοχή στη χορήγηση: Έχει δειχθεί σημαντική μείωση στη συχνότητα σπονδυλικών, αλλά όχι ισχιακών καταγμάτων. Παρακολούθηση της στάθμης του ασβεστίου. Σε ασθενείς με νεφρολιθίαση, σε αυτούς που λαμβάνουν δακτυλίτιδα. Να μην υπερβαίνεται η διάρκεια θεραπείας των 24 μηνών (παρατηρήθηκε ανάπτυξη οστεοσαρκώματος σε αρουραίους μετά από μακροχρόνια χορήγηση σε μεγάλες όμως δόσεις). 
Δοσολογία: 100 μg άπαξ ημερησίως σε υποδόρια ένεση στην κοιλιά.

Denosumab (PROLIA 60 mg)
Πρόκειται για μια εντελώς νέα κατηγορία φαρμάκου κατά της οστεοπόρωσης, που δρα σε ένα διαφορετικό βιολογικό σύστημα.
Η ντενοσουμάμπη είναι ένα ανθρώπινο μονοκλωνικό αντίσωμα με μεγάλη συγγένεια και ειδικότητα με τον υποδοχέα RANKL (receptor activator of nuclear factor kappa-B ligand) που παράγεται με τροποποίηση του γενετικού κώδικα του κινέζικου hamster. Δεσμεύεται στον RANKL, μια πρωτεΐνη απαραίτητη για τη βιογένεση και λειτουργία των οστεοκλαστών. Η αναστολή της αντίδρασης των RANKL/RANK, αναστέλλει και το σχηματισμό, τη λειτουργία και επιβίωση των οστεοκλαστών και έτσι μειούται η οστική απορρόφηση.
Έχει ένδειξη για τη θεραπεία μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών με αυξημένο κίνδυνο κατάγματος, σε πάσχοντες από καρκίνο του προστάτη και είναι σε θεραπεία με αντι-ανδρογόνα και σε ασθενείς που απέτυχαν προηγούμενες θεραπείες ή που δεν ήταν ανεκτές. Έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο των σπονδυλικών, μη-σπονδυλικών και καταγμάτων του ισχίου 
Χορηγείται υποδορίως άπαξ κάθε 6 μήνες σε δόση 60 mg που είναι και η έτοιμη συσκευασία σε προγεμισμένη σύριγγα. Η ένεση είναι καλό να γίνεται από γιατρό και είναι επιθυμητή η συγχορήγηση βιτ D και ασβεστίου.
Αντενδείξεις: Υπασβεστιαιμία
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Σοβαρές λοιμώξεις, ποικίλες δερματικές αντιδράσεις, νέκρωση της γνάθου, ειδικά μετά εξαγωγή ή χρόνια οδοντική φλεγμονή, καταστολή της οστικής ανακατασκευής που μπορεί να προκαλέσει αυτόματα άτυπα κατάγματα και καθυστέρηση της πόρωσης μετά από κάταγμα, οσφυαλγία, μυοσκελετικοί πόνοι, κυστίτις, καταρράκτης, υπερχοληστερολαιμία, δυσκοιλιότης, αύξηση της παραθορμόνης. Επειδή σημαντικότερες παρενέργειες είναι οι βαρειές λοιμώξεις, αν και σπάνιες, θα πρέπει να αποφεύγεται η χορήγηση του φαρμάκου σε άτομα με ανοσοκαταστολή και βέβαια σε αυτά που  παίρνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, χημειοθεραπευτικά και κάθε είδος κορτικοειδούς. Στην προκειμένη περίπτωση, πρόβλημα είναι οι πάσχοντες από ρευματοειδή αρθρίτιδα, γιατί συνήθως έχουν ανάγκη από αντι-οστεοπορωτική αγωγή και ταυτόχρονα παίρνουν, συνήθως, ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

ΡΑΛΟΞΙΦΕΝΗ (EVISTA 60mg)
Η ραλοξιφένη δρα στους οιστρογονικούς υποδοχείς ιστών που ανταποκρίνονται στα οιστρογόνα, όπως λ.χ. τα οστά, όπου προκαλεί μείωση της οστικής απορρόφησης και αύξηση της οστικής πυκνότητας. Δεν επιδρά διεγερτικά στο ενδομήτριο και δεν επηρεάζει σημαντικά τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για θρομβοεμβολικά επεισόδια, παρόμοιο με αυτόν από χρήση θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης. 
Ενδείξεις: Θεραπεία και πρόληψη οστεοπόρωσης και σπονδυλικών καταγμάτων σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Στις ΗΠΑ έχει πάρει ένδειξη και για πρόληψη καρκίνου του μαστού,
Αντενδείξεις: Ιστορικό φλεβοθρομβώσεων ή ενεργείς θρομβώσεις, μητρορραγίες άγνωστης αιτιολογίας, καρκίνος μαστού ή ενδομητρίου, ηπατική ανεπάρκεια και χολόσταση, σοβαρή νεφρική ανεπάρκεια, κύηση, γαλουχία. 
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Θρομβοεμβολικά επεισόδια 1%, κράμπες κάτω άκρων, περιφερικό οίδημα, εξάψεις >10%, κεφαλαλγία >10% ,  κατάθλιψη, συμπτώματα προσομοιάζοντα με αυτά της γρίπης >10%,  μείωση αιμοπεταλίων, παραρινοκολπίτις >10%, βήχας, γαστρεντερίτις, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου των Ωοθηκών. 
Αλληλεπιδράσεις: Οι ιοντοανταλλακτικές ρητίνες (χολεστυραμίνη) αναστέλλουν την απορρόφησή της. Ανταγωνίζεται την αντιπηκτική δράση της βαρφαρίνης ή άλλων παραγώγων της κουμαρίνης. Μειώνει την απορρόφηση της θυροξίνης.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε ασθενείς με κίνδυνο θρομβοεμβολικών επεισοδίων. Να μην χορηγείται μαζί με οιστρογόνα. Εάν εμφανισθεί αιμορραγία από τη μήτρα θα πρέπει να ερευνάται η αιτία της. Παρακολούθηση των ηπατικών ενζύμων. Σε ασθενείς με ιστορικό υπερτριγλυκεριδαιμίας προκαλούμενης από λήψη οιστρογόνων από του στόματος, τα επίπεδα τριγλυκεριδίων στον ορό θα πρέπει να ελέγχονται κατά τη διάρκεια της αγωγής.

CONBRIZA (bazedoxifene):
Πρόκειται για φαρμακευτική ουσία με μηχανισμό δράσης ανάλογο της λαροξιφένης (SERM) που πήρε άδεια κυκλοφορίας στη ΕU το 2009 και με ένδειξη τη θεραπεία της μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης σε γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο οστεοπορωτικού κατάγματος.
Η μπεζαντοξιφένη φαίνεται να υπερτερεί της λαροξιφένης σε cost-effect ανάλυση (Journal of Bone and Mineral Research Nov 2012)

ΣΤΡΟΝΤΙΟ ΡΑΝΕΛΙΚΟ (PROTELOS):
Αντενδείξεις: Κάθε είδος αγγειοπάθειας, περιφερικής, στεφανιαίας ή του ΚΝΣ, Φαινυλκετονουρία, κύηση, γαλουχία, παιδιά και έφηβοι <18 ετών. 
Ανεπιθύμητες ενέργειες: Ναυτία, διάρροια, έκζεμα, δερματίτιδες, θρομβοεμβολικά επεισόδια, κεφαλαλγία, διαταραχές της συνείδησης.
Αλληλεπιδράσεις: Η τροφή, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το ασβέστιο, αντιόξινα, οι τετρακυκλίνες και οι κινολόνες ελαττώνουν τη βιοδιαθεσιμότητά του γαυτό συνιστάται να λαμβάνεται τουλάχιστον δύο ώρες μετά τη λήψη τους. 
Προσοχή στη χορήγηση: Δεν συνιστάται σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια. Σε ασθενείς με αυξημένο κίνδυνο για φλεβοθρομβώσεις. Το ασβέστιο του αίματος πρέπει να μετράται με φασματοσκόπιο ατομικής απορρόφησης. 
Δοσολογία: 2 γρ. ημερησίως από το στόμα μεταξύ των γευμάτων ή προ του ύπνου.

KAΛΣITONINH ΣΟΛΟΜΟΥ, ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ (Calcitonin Salmon, Synthetic)
Eνδείξεις: Θεραπεία εγκατεστημένης μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης για τη μείωση των σπονδυλικών καταγμάτων, πρόληψη της οξείας οστεοπόρωσης οφειλόμενης σε μακροχρόνια ακινητοποίηση, ν. Paget, παρανεοπλασματική υπερασβεστιαιμία. Είναι αποτελεσματική στην ανακούφιση του οξέος αλλά όχι του χρόνιου πόνου σπονδυλικών καταγμάτων
Aντενδείξεις: Υπασβεστιαιμία. 
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Nαυτία 10%, έμετος, αρθραλγίες 4%, οσφυαλγία 5%, ερυθρότητα προσώπου, αιμωδίες στα χέρια, δυσάρεστη γεύση, ρινόρροια 12%. Σπάνια απαιτείται διακοπή θεραπείας δοθέντος ότι αυτές οι εκδηλώσεις συνήθως υποχωρούν αυτομάτως. 
Προσοχή στη χορήγηση: Nα αποφεύγεται σε κύηση και γαλουχία. Η ενέσιμη μορφή δεν χορηγείται σε παιδιά <18 ετών. 
Δοσολογία: Με ρινικό ψεκασμό σε ένα ρώθωνα 200 iu μία φορά την ημέρα σε συνδυασμό με χορήγηση ασβεστίου και βιταμίνης D. Παρεντερικώς: Πρόληψη από οξεία απώλεια οστού 100iu/ημέρα ή 50iu 2 φορές την ημέρα για 2-4 εβδομάδες, νόσος του Paget 100iu/ ημέρα υποδορίως ή ενδομυϊκώς. Υπερασβεστιαιμία νεοπλασιών 100 iu κάθε 6-8 ώρες υποδορίως ή ενδομυϊκώς, μέγιστη 400iu κάθε 6-8 ώρες. Σε σοβαρές ή επείγουσες περιπτώσεις με ενδοφλέβια έγχυση μέχρι 10iu/kg για τουλάχιστον 6 ώρες. 
Μεγάλη έκπληξη μου προκάλεσε η ύπαρξη 50!!! σκευασμάτων καλσιτονίνης που έχουν πάρει άδεια από τον ΕΟΦ, δηλαδή για ένα φάρμακο που τείνει διεθνώς να εγκαταλειφθεί, αφού δεν προφυλάσει από τα κατάγματα του ισχίου που είναι και τα σοβαρότερα. Πάντως, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η καλσιτονίνη έχει καλά αποτελέσματα στο οξύ οσφυϊκό άλγος μετά κάταγμα της ΣΣ.
Παρακάτω βλέπουμε τα 50 σκευάσματα……
ALCITON, ALICITONIN, ALFATON, ARSIPOR, ASSOCALS , ΑUROCALCIN, BROSIDON, CALCI-10, CALCICONTROL, CALCIDERON, CALCIPHAR, CALCIPLUS, CALCITON, CALCO, CALCYTONIL, CALOSTON, CALSAL, CALSYNAR,  CALTEC, CROCALCIN,  FARMICALCINE, DOCTADRYLE, GENECALCIN,  IAMACALCIN,  IRICALCIN, LATONINA, LIXOCAM, MIACALCIC,  ΜΙΑDENIL, MIOSER, NEOSTESIN,  NOPREMIN, NORCALCIN, NYLEX, OSANIT, OSIVAN, OSTEONORM, OSTIFIX, PLUSTON, RAFACALCIN, REDICALCIN, ROTHRIN, SAL-CAL, SALMOCALCIN SALMOTEN, TENDOLON, TOSICALCIN, TRANSCALCIUM, VELKACALCIN, ZYOSTON
Τα παραπάνω είχαν αναρτηθεί στον ιστότοπό μας πριν από τον Ιούλιο 2012. Την 23/07/2012 όμως μια ανακοίνωση του ΕΟΦ, σε συνέχεια βέβαια ανάλογης οδηγίας από την Ευρωπαϊκή ένωση (Agency’s Committee for Medicinal Products for Human Use), συστήνει, ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ, την απαγόρευση χορήγησης της καλσιτονίνης για θεραπεία της οστεοπόρωσης, γιατί η αποτελεσματικότητά της είναι μικρότερη από τους κινδύνους. 
Θα πρέπει όλοι οι λειτουργοί της υγείας, αλλά και οι απλοί αποδέκτες  των υπηρεσιών υγείας, να αναλογιστούμε, πως η διαπίστωση αυτή έγινε σήμερα, όταν το φάρμακο αυτό κυκλοφορεί σε ενέσιμη μορφή από το 1973!!!  και σε ρινικούς ψεκασμούς από το 1987!!!. Το ενδιαφέρον στην ιστορία είναι το ότι βρέθηκε αυξημένη συχνότητα καρκίνου (0.7% στα από του στόματος σκευάσματα και 2.4% στα ρινικά εναιωρήματα), χωρίς όμως να αναφέρεται το είδος των νεοπλασιών, παρά μόνο ο καρκίνος του προστάτη, δηλαδή μια ανδρική νεοπλασία, όταν είναι γνωστό ότι χρήση καλσιτονίνης από τους άνδρες γίνεται σπανιότατα!
Μετά λοιπόν από σπατάλη δισεκατομμυρίων από όλα τα συστήματα υγείας, μετά από χιλιάδες δημοσιεύσεις για τα θαυμαστά αποτελέσματα της καλσιτονίνης, μετά από άπειρα ενημερωτικά σεμινάρια κτλ., ανακαλύψαμε ότι το benefit-risk του φαρμάκου δεν επιτρέπει τη χρήση του για τη θεραπεία της μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης.